Умар ибн Хаттоб розияллоҳу анҳу: Тўғри сўз ва басират эгаси

#SahobalarHayoti

Жобир ибн Абдуллоҳ розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:

«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Тушимда жаннатга кирганимни кўрдим. Қарасам, Абу Талҳанинг аёли Румайсо турибди. Шитир-шитирни эшитиб, “Ким бу?” десам, (фаришта): “Бу Билол”, деди. Кейин бир қасрни кўрдим, унинг ҳовлисида ёшгина бир қиз турган эди. “Бу (қаср) кимники?” десам, (фаришта): “Умар ибн Хаттобники”, деди. Ўша ерга кириб, томоша қилмоқчи бўлдим-у, сенинг рашкчилик қилувчи эканлигингни эслаб қолдим”, дедилар. Шунда Умар: “Эй Аллоҳнинг Расули! Отам-онам сизга фидо бўлсин, сиздан рашк қиламанми?!” – деди.»

Бу ҳадисда Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам жаннатда кўрган манзаралар ҳақида хабар бермоқдалар. Эътиборга лойиқ жиҳат — Расулуллоҳ ﷺ жаннатда кўрган уч инсондан бири айнан Умар ибн Хаттоб розияллоҳу анҳудирлар. У зотга тегишли бўлган жаннатдаги қаср, унинг бу дунёдаги тақвоси, ихлоси ва раҳбарликдаги адолати натижаси бўлиши аниқ. Расулуллоҳ ﷺ ҳатто ўша қасрга кириш ниятидан қайтдилар — чунки Умар розияллоҳу анҳуни рашкчи эканлигини эсладилар. Бу ҳолат Умар розияллоҳу анҳуни имони, ғайрати ва ҳаёси нақадар юқори бўлганини билдиради.

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:

«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам дедилар: “Сизлардаги аввалги умматлар ичида сўз илқо қилинадиган кишилар бўлган. Агар менинг умматим ичида ҳам шундай бир киши бўлса, у Умар ибн Хаттобдир”.»

Закарийё ибн Абу Зойла Саъддан, у Абу Салама орқали, у Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан қуйидагича қўшимча қилади:

«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам дедилар: “Сизлардан аввал ўтган Бану Исроил орасида, уларнинг орасида пайғамбар бўлмаса-да, гап илқо қилинадиган кишилар бўлган. Агар менинг умматимдан ҳам шундай киши бўлса, у Умар ибн Хаттобдир”.»

Илқо нима?

Илқо сўзи араб тилида “ташлаш”, “қалбга солиш” маъноларини англатади. Бу ерда «илқо қилинадиган сўз» деганда, Аллоҳ таоло ўзининг махсус ҳидояти билан қалбига тўғри фикрни, ҳақни, ҳикматли сўзни соладиган инсонлар назарда тутилган. Яъни бу кишилар ваҳий олмасалар-да, Аллоҳ уларнинг қалбларини тўғри йўлга бошлайди.

Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам ушбу мақомга даъвогарлик қилмаганлар, балки агар бу мақомда кимдир бўлса, у — Умар розияллоҳу анҳудирлар, деб эътироф қилганлар. Бу эса, Умар ибн Хаттоб розияллоҳу анҳуни юксак даражадаги басират ва тафаккур эгаси бўлганидан далолат беради.

Умарнинг донона қарорлари ва ижтиҳодлари

Умар розияллоҳу анҳу ислом тарихида доно қарорлари, адолатли раҳбарлиги ва Қуръон нозил бўлишига сабаб бўлган ижтиҳодлари билан машҳур. У зотнинг кўплаб фикрлари кейинчалик Қуръонда оят шаклида тасдиқланган. Масалан:

Пайғамбар аёлларига ҳижоб қилиш таклифи,

Абу Бакрнинг Расулуллоҳнинг вафоти борасидаги баёнотидан кейин иймон билан сўзлаган ва одамларни тинчлантирган ваъзлари,

Сарийя (яширин жамоа) армиясига узоқдан амр берганлари ва бошқа кўплаб воқеалар — бу зотнинг руҳий сезувчанлиги, Аллоҳдан илҳом олгандек сўзлаши ҳамда раҳбар сифатидаги донолигини тасдиқлайди.

Умар ибн Хаттоб розияллоҳу анҳу — бу тўғрилик, адолат, ғайрат, илҳом ва басират тимсоли. У зот Пайғамбар эмас эдилар, лекин Аллоҳ томонидан илҳом этиладиган кишиларнинг энг афзали бўлганлар. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бу мақомни очиқ тан олганлар. Бу бизга шундан дарак берадики: қалб поклиги, ихлос, адолат ва Аллоҳга боғланиш орқали инсон энг юксак мартабаларга эришиши мумкин.

Ta’lim muassasasi mudir Rustamjon domla Mahmudov